Συχνοί Όροι του ILSaS+

Το έργο ILSaS+ αποτελεί τη νέα βασική υπηρεσία Ολοκληρωμένου Περιβάλλοντος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών που περιλαμβάνει το σύνολο των υποσυστημάτων με ετερογενείς επιστημονικές πηγές. Πιο συγκεκριμένα, τον Κεντρικό Κατάλογο, τους επιμέρους Καταλόγους των Βιβλιοθηκών ως τοπικά υποσυστήματα, τα διαθέσιμα Αποθετήρια ανά Ίδρυμα, τις συνδρομητικές πηγές της HEAL-Link, επιπλέον τοπικές συνδρομητικές πηγές εκτός HEAL-Link ανά Ίδρυμα, καθώς και τις τυχόν επιπρόσθετες τοπικές πηγές ανά Ίδρυμα

Κεντρικός Κατάλογος (ΚΚ): Πρόκειται για το στιγμιότυπο του KOHA στο οποίο υλοποιείται το συνεργατικό μοντέλο καταλογογράφησης από τα μέλη-βιβλιοθήκες. Στον ΚΚ υπάρχουν το σύνολο των κύριων εγγραφών (master records) όλων των επιμέρους βιβλιοθηκών. Ο μηχανισμός συγχρονισμού διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην επίτευξη του στόχου της κοινής καταλογράφησης. Επιπλέον, ο ΚΚ αποτελεί το σημείο ανταλλαγής δεδομένων με βιβλιοθήκες εκτός ILSaS+ αλλά και αναζήτησης των δεδομένων μέσω της Ενοποιημένης Πλοήγησης (VUFind – Βλέπε παρακάτω).

Ο KK αποτελεί ένα πλήρως παραμετροποιημένο σύστημα KOHA που παρέχει τη δυνατότητα για συνεργατική καταλογογράφηση των εγγραφών από τους βιβλιοθηκονόμους που συμμετέχουν σε αυτό. Με τη χρήση κατάλληλων δικαιωμάτων προσδιορίζονται τα επίπεδα πρόσβασης στις εγγραφές και τα αντικείμενα που περιέχουν. Τα δικαιώματα αυτά (add, delete, update) σε επίπεδο εγγραφής (record) και αντιτύπου (item) επιτρέπουν την καθημερινή διαχείριση των συλλογών όλων των βιβλιοθηκών της υπηρεσίας ILSaS+. Οι βασικές αρχές που διέπουν τη συνεργατική καταλογράφηση είναι οι εξής: (α) κάθε δραστηριότητα καταλογογράφησης πραγματοποιείται στο Υποσύστημα Συνεργατικής Καταλογογράφησης του ΚK, (β) το προσωπικό των βιβλιοθηκών έχει πλήρη δικαιώματα, συν το δικαίωμα έγκρισης για τις εγγραφές που προέρχονται από προσωπικό χωρίς δικαιώματα, (γ) τα μέλη του προσωπικού των επιμέρους βιβλιοθηκών μπορούν να προσθέτουν αντίτυπα στις υπάρχουσες εγγραφές, να προσθέτουν νέες εγγραφές ή να ενημερώνουν υπάρχουσες, (δ) ο μηχανισμός συγχρονισμού των δεδομένων μεταξύ του ΚΚ και των επιμέρους τοπικών συστημάτων (συμπεριλαμβανομένου του συστήματος της ΕΒΕ) διασφαλίζει την ορθή ανταλλαγή των πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο, (ε) επιτρέπεται η καταλογογράφηση στις επιμέρους βιβλιοθήκες.

Μία νέα δυνατότητα του ILSaS+ είναι η ενοποιημένη αναζήτηση και πλοήγηση στην συλλογή του ΚΚ, στις επιμέρους συλλογές των συμμετεχόντων βιβλιοθηκών και των πηγών υλικού  που διαθέτουν οι τελευταίες, κυρίως σε σχέση με το ψηφιακό περιεχόμενο. Η υπηρεσία ενοποιημένης πλοήγησης στηρίζεται στο λογισμικό VUFind, το οποίο υποστηρίζει τη ταυτόχρονη ευρετηρίαση πηγών που υποστηρίζουν το πρωτόκολλο επικοινωνίας OAI-PMH, καθώς και βιβλιογραφικών εγγραφών. Tο λογισμικό VUFind παρέχει τη δυνατότητα αναζήτησης σε μορφή «search box», την εμφάνιση των αποτελεσμάτων από τις πολλαπλές πηγές ως μια λίστα με σχετικότητα κατάταξης (relevancy ranking). Ακόμα, παρέχει τη δυνατότητα περιορισμού των αποτελεσμάτων με συγκεκριμένες φασέτες ή/και άλλα εργαλεία/ευρετήρια. Η ενοποιημένη πλοήγηση επιτρέπει την αναζήτηση στον βιβλιογραφικό κατάλογο κάθε βιβλιοθήκης, το Ιδρυματικό Αποθετήριο, τυχόν άλλες ψηφιακές βιβλιοθήκες ή συστήματα συμβατά με το OAI-PMH (βλέπε παραπάνω σχήμα Λοιπές Πηγές Περιεχομένου) και μέσω ειδικής διασύνδεσης, με τις ηλεκτρονικές πηγές που παρέχονται από το ΣΕΑΒ ή/και όσες το κάθε Ακαδημαϊκό Ίδρυμα προμηθεύεται ξεχωριστά. Στο επίπεδο του ΚΚ είναι δυνατή η αναζήτηση στο βιβλιογραφικό κατάλογο και στις ηλεκτρονικές πηγές που παρέχονται από το ΣΕΑΒ, καθώς και στους καταλόγους των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών που δεν συμμετέχουν στην υπηρεσία ILSaS+, με την προϋπόθεση ότι θα το επιτρέψουν (βλέπε στο παραπάνω σχήμα τη διασύνδεση μεταξύ Βιβλιοθηκών εκτός ILSaS+).

Το VUFind μέσω της δικής του διεπαφής χρήστη παρέχει ενοποιημένη πλοήγηση στις εγγραφές του καταλόγου, του ιδρυματικού αποθετηρίου και της βιβλιογραφίας σε επίπεδο ιδρύματος καθώς και σε άλλες συλλογές και ηλεκτρονικές επιστημονικές πηγές που μπορεί να περιέχουν οι βιβλιοθήκες του ILSaS+.

Τοπικό Σύστημα (ΤΣ): Πρόκειται για το στιγμιότυπο του KOHA που η κάθε βιβλιοθήκη μέλος διαθέτει για τη διαχείριση της τοπικής συλλογής της και με το οποίο επικοινωνεί με τον ΚΚ μέσω του μηχανισμού συγχρονισμού για την ανταλλαγή δεδομένων. Το τοπικό στιγμιότυπο του KOHA, όπως είναι αναμενόμενο παρέχει την διεπαφή του Web OPAC (βλέπε Κατάλογος Βιβλιοθήκης στο παραπάνω σχήμα). Επιπλέον, το ΤΣ επεκτείνεται μέσα από την υπηρεσία Ενοποιημένης Πλοήγησης, την υπηρεσία Ανακάλυψης Περιεχομένου και του Περιβάλλοντος Επιχειρησιακής Ευφυΐας.

Το Ιδρυματικό Αποθετήριο (ΙΑ) αποτελεί μια ψηφιακή βιβλιοθήκη όπου μέσω αυτής συλλέγεται, οργανώνεται, διατηρείται και διαμοιράζεται η πνευματική και επιστημονική παραγωγή ενός Ιδρύματος. Κάθε Ίδρυμα διαθέτει το δικό του ιδρυματικό αποθετήριο περιλαμβάνοντας υλικό όπως πτυχιακές και μεταπτυχιακές εργασίες, διδακτορικές διατριβές, επιστημονικά άρθρα και μελέτες των ερευνητών του κ.α.

Εκτός από το Ιδρυματικό Αποθετήριο, ένα πανεπιστήμιο μπορεί να διαθέτει και άλλες επιμέρους ψηφιακές βιβλιοθήκες σχετικές με τα επιστημονικά αντικείμενα που πραγματεύεται. Το Ιδρυματικό Αποθετήριο μπορεί να διασυνδεθεί με την Υπηρεσία Ανακάλυψης για την ανάκτηση εγγραφών μέσω πρωτοκόλλου OAI/PMH. Το ίδιο πρωτόκολλο επικοινωνίας θα πρέπει να διαθέτουν και οι λοιπές Ψηφιακές Βιβλιοθήκες/Πηγές, εφόσον απαιτηθεί να διασυνδεθούν τόσο με το λογισμικό VUFind, όσο και με την Υπηρεσία Ανακάλυψης Περιεχομένου.

Τρεις είναι βασικές κατηγορίες των ηλεκτρονικών πηγών που μπορούν να ευρετηριαστούν από το VUFind και την Υπηρεσία Ανακάλυψης. Α) Οι συνδρομητικές επιστημονικές πηγές μέσω της HEALLink, Β) άλλες συνδρομητικές πηγές εκτός HEAL-Link που μπορεί να διαθέτει το εκάστοτε ίδρυμα βάσει των επιστημονικών πεδίων ενασχόλησης του και Γ) άλλες συνδρομητικές ή ελεύθερης πρόσβασης επιστημονικές πηγές που προσφέρει η εκάστοτε Υπηρεσία Ανακάλυψης.

Η υπηρεσία Ανακάλυψης Περιεχομένου παρέχει τη δυνατότητα αναζήτησης στα μεταδεδομένα και στο πλήρες κείμενο του επιστημονικού περιεχομένου των μεγάλων διεθνών εκδοτικών οίκων. Η συγκεκριμένη υπηρεσία παρέχεται με συνδρομή από εξειδικευμένους φορείς, οι οποίοι έχουν υλοποιήσει τα κατάλληλα πληροφοριακά συστήματα και συνεργάζονται με τους εκδοτικούς οίκους. Οι υπηρεσίες Ανακάλυψης Περιεχομένου παρέχουν δυνατότητες όπως: (α) μια μοναδική διεπαφή αναζήτησης με δυνατότητα ενσωμάτωσης των τοπικών πηγών μιας βιβλιοθήκης (Discovery Interface), (β) πολύ μεγάλη κάλυψη επιστημονικών πηγών με εύχρηστο περιβάλλον διαχειριστή, ώστε να επιλέγονται εκείνες οι πηγές όπου η βιβλιοθήκη διαθέτει ενεργή συμμετοχή, (γ) προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης με εξελιγμένα εργαλεία διαμόρφωσης ερωτημάτων (query builder) και έξυπνους τρόπους πλοήγησης στα αποτελέσματα (φασετική αναζήτηση, φίλτρα κ.λπ.) και (δ) παρουσίαση των αποτελεσμάτων με βάση τη σχετικότητα και δυνατότητα για προτάσεις προς το χρήστη.

Αποτελεί ένα σχήμα αυθεντικοποίησης / ελέγχου της ταυτότητας των μελών του Ιδρύματος επιτρέποντας σε ένα χρήστη να συνδεθεί με ένα μόνο αναγνωριστικό (single ID, πχ. ιδρυματικό email) σε οποιασδήποτε υπηρεσίες τρίτων (service providers).

Η υποβοήθηση της λήψης αποφάσεων σε επίπεδο διοίκησης των βιβλιοθηκών είναι μια απαραίτητη λειτουργία που πρέπει να προσφέρει το περιβάλλον ILSaS+.  Το εργαλείο της επιχειρησιακής ευφυίας αντλεί δεδομένα από την βάση δεδομένων του ΤΣ και παράγει μια σειρά από αναφορές για διάφορα θέματα λειτουργίας της βιβλιοθήκης. Η εν λόγω υπηρεσία στηρίζεται στο λογισμικό Urungi.

Η υπηρεσία του διαδανεισμού υλοποιείται μέσα από την αξιοποίηση του λογισμικού SMILLE. Το εν λόγω λογισμικό διασυνδέεται με το ILSaS+ μέσω του πρωτοκόλλου Z3950 ώστε να είναι εφικτή η πρόσβαση στο υλικό του καταλόγου καθώς και η κατάσταση δανεισμού του τεκμηρίου, δηλαδή αν είναι ελεύθερο, κρατημένο, σε απόσυρση ή δανεισμένο. Στο πλαίσιο του περιβάλλοντος ILSaS+ η νέα έκδοση του SMILLE παρέχει τη δυνατότητα ηλεκτρονικής παράδοσης τεκμηρίου, νέους δείκτες στατιστικών στοιχείων, νέα σύγχρονη διεπαφή προβολής και διαχείρισης ώστε να συμμορφώνεται με το πρότυπο WAG κ.λπ.

Η συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας υποστηρίζεται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο αφορά στην ανταλλαγή βιβλιογραφικού υλικού. Το δεύτερο αφορά στη σύνδεση με το σύστημα των ανοικτών συνδεδεμένων δεδομένων των καθιερωμένων όρων της Εθνικής Βιβλιοθήκης (LoD ΕΒΕ). Η σύνδεση αυτή θα επιτρέψει την εύκολη ενσωμάτωση δεδομένων από την υπηρεσία στους καταλόγους των βιβλιοθηκών μελών του ILSaS+.